Auteur: Willy Sengers

Herbestemming en uitvoering Kloosterkapel


Bekijk de audit Kloosterkapel:

 

Bij de verkoop in 2018 van de Kloosterkapel op het Landgoed Merici heeft de Stichting Behoud Bouwkunst Bergen (SBBB) haar bezorgdheid geuit over de herbestemming in wonen. Het ging hier immers om het laatst overgebleven markant en cultuurhistorisch waardevolle object uit de tijd dat het gebied tussen Nesdijk en Loudelsweg nog een imposant kloostercomplex vormde van de zusters Ursulinen. Van wat ooit een dorp in het dorp Bergen was is helaas alleen nog een slecht bereikbaar parkje met begraafplaats over.

Nu het verbouwingsplan vrijwel is uitgevoerd heeft onze stichting het initiatief genomen een eigen audit-onderzoek uit te voeren naar de herbestemming en de uitvoering van het bouwplan. Dit onderzoek beschrijft zo objectief mogelijk: de historische context van de kapel, de oorspronkelijke architectuurstijl, de afwijkingen van het stedenbouwkundig plan, de gewijzigde gronduitgifte, het programma (de gedane suggesties van de SBBB, de amendementen van de Gemeenteraad en het woningbeleid), het bestemmingsplan, het verbouwingsplan (Omgevingsvergunning), het advies van de Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit en de bouw van de pompkelder.

In de samenvattende conclusies en aanbevelingen wordt antwoord gegeven op de volgende vragen:
– Waar deden zich in het proces knelpunten en problemen voor?
– Waar zijn kwaliteitsverbeteringen mogelijk in het hele proces?
– Welke lessen zijn uit dit traject te leren voor de toekomst?

Deze audit is helaas (2½ jaar na indiening van het MANIFEST NIEUW VERTROUWEN) nog steeds illustratief voor de gang van zaken in de gemeente Bergen.
Wij stellen daarom voor dit rapport te bespreken in de algemene vergadering van de gemeenteraad.

Kapel te koop!

De Uuthofkapel van de Zusters Ursulinen aan de Nesdijk staat al weer een tijdje te koop. De Kapel – gebouwd in 1963 door de Bergense architect Cor Noort jr – was onlosmakelijk verbonden aan de Uuthof, het huis van gepensionneerde Ursulinen. De laatsten zijn vertrokken, het huis is gesloopt, de Kapel verlaten, de gronden verkocht om er flats op te bouwen met vrij uitzicht over de Bergermeer.

e6e9f5def6c4f6a38d8a2af5d22e004c9f1017c7cab4634b5f023a84381f96ec

Het beeld aan de Nesdijk van een groene, wat verstopte nederzetting gaat de komende jaren grondig veranderen, de bouw van de flats is begonnen. Van een park met nachtegalen naar een levendig woongebied. De Kapel met restant tuin ligt wat terug van de Nesdijk en oogt verborgen, maar is te koop. Het gebouw ziet er onaf uit: de zijkant is het laatste stuk van de Uuthof. Het bijzondere van de Kapel zijn de glas-in-beton-ramen van Jaap Min. Grote vrolijk gekleurde ramen die het interieur een bijzondere sfeer geven. Bij de laatste wijzigingen van het bestemmingsplan is bepaald dat de bestemming van de Kapel ook wonen mag zijn, waarbij tevens is vastgelegd dat de ramen monumentwaardig zijn, ze moeten namelijk worden behouden. De Zusters hebben de vraagprijs op die nieuwe bestemming gesteld. De technische staat van het gebouw, maar ook van de ramen, is matig tot slecht. Alleen al om de schil van het gebouw up to date te krijgen is veel geld nodig.

Volgens de makelaar is het mogelijk in de kapel 3 appartementen te bouwen, maar na de succesvolle tentoonstelling die de nazaten van Jaap Min in 2014 in de Kapel organiseerden met veel werk van Jaap en zelfs van een deel van zijn atelier, gaat onze voorkeur zonder meer uit naar het behoud van de kapelruimte en ombouw tot galerie. De vraagprijs van 1,5 miljoen euro staat dat echter in de weg. Op de 2700 m2 grond waar de Kapel op staat zou bij galerie-gebruik van de Kapel natuurlijk heel goed separaat een commercieel gunstiger functie bijgebouwd kunnen worden. Maar ook in dat geval lijkt ons de vraagprijs te hoog. Dat is spijtig, daar de Kapel wel tot het weinige Rooms Katholieke erfgoed van ons dorp behoort. Van de grote Katholieke nederzetting aan de Loudelsweg is bijna niks meer over. Door de Kapel om te bouwen tot galerie gebaseerd op de nalatenschap van Jaap Min, een vooraanstaande Katholieke kunstenaar uit de tweede helft van de twintigste eeuw, kan de herinnering levend gehouden worden aan die vroegere wereld en tegelijk een opening worden gemaakt naar onze tijd.

 

Beeld Regio Archief Alkmaar

Restaureren of renoveren: een groot verschil

Elke week publiceert de gemeente het katern Mededelingen in het Bergens Nieuwsblad. Op 13 januari 2016 belicht de gemeente onder meer het thema “Restaureren of renoveren: een groot verschil”.

Vermenging van begrippen
Deze begrippen illustreren een onderscheid tussen een monument en een gewoon gebouw ter zake van onderhoud, herstel en aanpassing. Door het gebruik en de tijd slijten gebouwen, alle gebouwen. De slijtage van monumenten ga je tegen door te restaureren, gewone gebouwen daarentegen renoveer je. Het onderscheid tussen deze begrippen is fiscaal-technisch: bij restauratie kan je een subsidie krijgen en belastingvermindering, bij renovatie krijg je niks.

Bij restauratie gebruik je in principe authentieke materialen en traditionele constructies om het gebouw of een deel ervan in oude staat terug te brengen, bij renovatie telt alleen het uiteindelijke resultaat, hoe je dat bereikt doet er veel minder toe. Omdat meestal ook een modernisering plaats vindt, is in feite sprake van een vermenging van deze begrippen. Dat is verwarrend, het vereist specialistische kennis om als het nodig is de ontwarring te organiseren.

Aandacht voor wat we hebben
De wijze waarop de gemeente het verschil belicht, is symptomatisch voor de visie die de gemeente Bergen heeft op ons erfgoed.
We hebben aandacht voor wat we hebben: in onze gemeente wel 246 beschermde monumenten (en niet 260 die de gemeente noemt), en daarnaast alleen voor de kern Bergen een lijst met 314 karakteristieke panden, die misschien interessant zijn, maar zeker niet beschermd. Het kost veel moeite deze lijst aan te pakken. Beleidsprioriteiten liggen elders. Af en toe lezen we in de Mededelingen iets aanverwants, zoals bijvoorbeeld dat er een belangrijk verschil bestaat tussen restauratie en renovatie. Ook aan monumenten besteedt de gemeente aandacht!

Er is echter meer.
Gebouwen worden monument omdat een overheid aan de hand van de wet oordeelt dat ze dat zijn. Zulke gebouwen zijn gaan behoren tot het stads- of dorpsgezicht, zijn zelf voorbeelden van schaarse goederen met een cultuurhistorische betekenis. Je zou dus verwachten dat gezien de bouwwoede van de afgelopen eeuw er steeds meer gebouwen de status monument krijgen. Dat gebeurt ook, maar niet of bijna niet in de gemeente Bergen. Onderbouwde verzoeken om gebouwen die status te geven worden door het College van B&W afgewezen omdat naar later blijkt de eigenaren “tegen” waren. Het grondgebied van de gemeente is in die tijd veel dichter bebouwd, er zijn andere dorpsgezichten aan te wijzen net als gebouwen die een zekere bescherming verdienen. Maar dat gebeurt dus niet, wel een stukje over het verschil tussen restauratie en renovatie.